İlçe Tarihi

Konya-Karaman arasında Hacıbaba Dağı eteklerinde yer alan İlçemizin tarihi muhtelif zamanlarda ortaya çıkan kazılardan, ansiklopedik bilgilerden ve benzeri birçok belgeden elde edilen verilere göre, Hititlere kadar uzanır. 

 

Uzun zaman Romalılar tarafından ticari, dini, askeri bakımdan önemli bir üs,  posta ve ticaret yolu üzerinde bir merkez olarak kullanılan İlçemiz büyük seyyah Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sine de konu olmuştur.

 

İlçemiz şimdiki adını İstiklal Harbimizin Şark Cephesi Komutanı Korgeneral (Ferik) Kazımkarabekir Paşa’nın aslen buralı olması dolayısıyla almıştır.  Selçuklular,  beylikler ve Osmanlı devrinde  “GAFFİRİYET”, “GEFR-İYAD”  anılan İlçeye Cumhuriyet döneminden önce “GAFFERİYAT” denilmiş, 1956 yılında KAZIMKARABEKİR  adı  verilmiştir. Buraya öteden beri “KASABA” da denilegelmiştir.

 

Kasaba diye anılması ile ilgili bir görüş şöyledir.       

           

Bu yörelere Türkler yerleşmeye başladıklarında ilçe ve civarında bir yerleşim merkezi kurulmuş, ilk kurulan bu yerleşim birimine başlarındaki Türkmen beyinin adından dolayı ”Kasaba-i Mahmudlar” (Mahmutlar Kasabası) denilmiş.  Daha sonra bu kasaba halkı şimdiki merkezimize yerleşmiş ve kasaba ismi böylece söylenegelmiştir.

 

Osmanlı harfleriyle yazılmış “Lugat-ı Tarihiye ve Coğrafya” adlı lügatın V. Cildinin G bölümünde buranın adı “GAFFAR ABAD” olarak geçmektedir.

                       

            XIX. yüzyıl sonlarında hem “Gafr-i yâd” ve hem de “ Kasaba” denildiği olmuştur.

           

            Bu isimlerin hepsi de (Kasaba hariç)  Arapça - Farsça bir terkiptir. “GAFFAR” Allah’ın Esma-i Hüsna’sından (99 güzel isimden) biridir. Günahları örten, günahları bağışlayan, merhameti çok olan Allah anlamındadır. Gafir de aynı kökten bir kelime olup, aynı anlamda kullanılır. Arapçadır.

                       

            Bütün bunlara bağlı olarak, İlçemizin daha önce kafirlerin elindeyken Evliya Çelebi’nin de dediği gibi, “KAFİRABAD” iken - Müslümanlar tarafından fethi ile “GAFFÂRÂBAD”, “GAFARİYAD” olarak adlandırıldığı görüşü kuvvetlidir.

             

Buna göre;

 

GAFFÂRABÂD ya da Gafirabâd: günahları örten, günahları bağışlayıcı, Allah’ın şenlendirdiği, nimetlendirdiği, mamur ettiği yer anlamında,  adlandırılmıştır.

 

Aynı adlar veya birisi zaman içinde halk tarafından söylenirken Gaferiyad şekline dönüşmüştür.           

            Karamanoğulları Beyliği devrinde İlçemizin arazilerinin büyük bir bölümünün (Karamanoğlu İbrahim Bey) İmareti’nin vakfı olduğu ilgili kaynaklarda yazılıdır.                                                                                                                                                                

 

 Bu tarlaların mevkii;  İlisıra  (Yollarbaşı), Bosala, Letere, Yağmurlar, Karacalar,  Sınıkahır tarlaları ile Erayda kışlığı ve Düdükümmü toprakları da dahil olmak üzere) sınırlandırılarak gösterilmiştir.

                                  

            Karamanoğulları çağında, Osmanlıların gerileme çağlarına kadar önemli bir Türk-İslam kasabası olarak Gaferiyad’ta İslami birçok mabetten başka,  Karamanoğulları çağının yapısı olan, kadın ve erkekler için ayrı ayrı bölümleri bulunan hamamı,  3 tane medresesi, 6 tane okulu ve yine Karamanoğulları yadigarı bir bedesteni vardır.             

 

            Başbakanlık arşivinin S.42, H.30’daki kayda göre Osmanlılar zamanında kasaba adı ile 18 köyü olan ve Konya İli’nin 25 ilçesinden birisi iken, Gaferiyad 1885 tarihinden itibaren bucak durumuna indirilmiştir. Üzerinde 1260 tarihi bulunan ve İlçe merkezi olduğunu belirleyen KAZA-YI GAFERİYAD mührü zamanın Başbakanı Adnan MENDERES’e verilmiştir. Medresesi, müderrisleri ve kadılık makamının varlığı (ki bugün hala kadılar lakabı ile anılan bir aile mevcuttur.) ilçemizin tarihi derinliğine işaret eden delillerdir.

                                  

            1878 Konya İl Yıllığında ise İlçemiz bucak merkezi olarak gösterilmektedir.

 

1296 sayılı Devlet Sâlnâmesinde Karaman’a bağlı tek nahiye olarak Gaferiyat nahiyesi gösterilmektedir.

 

Gaferyad 22 Şubat 1951 tarihinde “Kasaba Belediyesi” adı altında Belediyelik olmuş, bu isim 1956 yılında, babası Mehmet Emin Paşa ve ailesi aslen ilçemiz halkından olan Kurtuluş Savaşımızın komutanlarından, Şark Fatihi, Yetimler Babası unvanlarına layık  görülmüş, Kazımkarabekir Paşa’nın adına atfen KAZIMKARABEKİR  olarak değiştirilmiştir.

 

4 İl ve 5 İlçe Kurulması Hakkındaki 15.06.1989 tarih ve 3578 sayılı Kanun ile Karaman ilçesi Konya ilinden ayrılarak Karaman ili adı ile il merkezi olarak kurulmuş ve Kazımkarabekir bucağı aynı Kanun ile Karaman iline bağlı Kızılyaka bucağı ile birleşerek Kâzımkarabekir ilçesi adı altında 17 köyü ile tarihte sahip olduğu ilçelik unvanına tekrar kavuşmuştur. Daha sonra İlçemizin Kızılyaka bucağına bağlı Alanözü, Ağaçoba, ve Habiller köyleri 24.10.1991 tarih ve 21031 Sayılı Resmi gazetede yayınlanan kararla İlçemizden ayrılarak Konya ili Güneysınır ilçesine; yine Kızılyaka bucak merkezi ve bağlı Başkışla, Bozkandak, Damlapınar, Göcer, Muratdede, Şıhlar ve Yılangümü köyleri 22.02.l993 tarih ve 21504 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan kararla İlçemizden ayrılarak Karaman ili merkez ilçesine bağlanmıştır.